Sıkça Sorulan Sorular
Ekslibris sözcüğü nasıl yazılmalıdır?
Ekslibris, Latince Library sözcüğünden türemiştir. Latince araya tire konarak (Ex-libris) yazılır. Tire koymadan Exlibris şeklinde de kullanılmaktadır. İngilizce Bookplate olarak bilinir ve kullanılır. Balkan ülkelerinde olduğu gibi son yıllarda Türkiye’de de okunduğu gibi, Ekslibris olarak da yazılmaktadır. Ekslibris okunması daha kolaydır. Artık tıpkı Faks, Ekselans, Ekstra, Ekspresyonizm sözcükleri gibi dönüşüm gerçekleşmiş, Ekslibris kullanımı yaygınlaşmıştır. Uluslararası yarışmalarda Ekslibris de kabul görmektedir. Ekslibrisin tam karşılığı olan “…nın kitaplığından” şeklinde yazmakta mümkündür.
Bir ekslibris siparişi vermek istiyorum, ne yapmalıyım?
Ekslibris ya gerçek işlevini yerine getirmek, yani kitaba yapıştırmak için ya da değiş-tokuş yapmak için kullanılır. Elbette çerçeveleyip sanat eseri olarak duvara da asılabilir. Sipariş verme aşamasında sanatçının seçimi, teknik, ekslibris boyutu ve ne amaçla yaptırılmak istendiği önemlidir. Öncelikle tarzını sevdiğiniz sanatçıyı belirlemelisiniz. Sanatçıları, tasarımcıları sergilerde, ekslibris kongrelerinde, web sitelerinde veya sosyal medyada bulma ve tanıma fırsatınız olabilir. Eserlerini beğendiğiniz sanatçı ile iletişime geçip, ona beklentilerinizi, ilgilerinizi anlatmalısınız. Ekslibrisinizde ne tür bir motif olmasını istiyorsanız açıklamalısınız. Ücretini de görüştükten sonra, sanatçı size taslaklar yapar, beğendiğinizi çoğaltır ve imzalar. Beğendiğiniz taslak üzerinde revizyon isteme hakkınız vardır. Eğer ekslibrisinizi sadece kitaba yapıştırmak istiyorsanız 40 ile 100 kopya sayısı yeterlidir. Ancak değişim yapmak istiyorsanız baskı sayısının daha fazla olmasında yarar vardır. Kitap koleksiyonu çok olanlar adına yapılan özgün ekslibristen matbaa da sticker kâğıda 1000 adet bastırıp kitaplarına yapıştırabilir. Ofset olan bu tür çoğaltma sadece işlevini yerine getirir koleksiyoncular bunu tercih etmezler.
Özgün, size özel ve estetik değerler içeren bir ekslibrisiniz olsun istiyorsanız bu konuda kendini kanıtlamış, deneyimli bir sanatçıyla çalışmanızda yarar vardır. Sonuç sizi hem mutlu edecektir hem de övünme fırsatı verecektir. Ancak son zamanlarda bu konuda matbaalarca ve bazı kişilerce kaşe şeklinde daha ekonomik ekslibrisler de yapmaktadır. Onu tercih ederseniz size yapılan çalışmanın başka yerde kullanılıp kullanılmadığına bakmanızda, özgün olup olmadığına dikkat etmenizde yarar vardır.
Başkası adına ekslibris siparişi verebilir miyim?
Sevdiklerinize özellikle doğum günlerinde armağan edebileceğiniz en güzel şey ekslibristir. Hele de tanıdığınız, ilgilerini bildiğiniz biri için ekslibris yaptırıp armağan etmeniz, ona özel bir eser olması nedeniyle ilgiyle, mutlulukla kabul görecektir.
Bir kişinin kaç çeşit ekslibrisi olur?
İstediğiniz sayıda ve çeşitte ekslibrise sahip olabilirsiniz. Yıllarda doğa konulu ekslibrislerden hoşlanırken son yıllarda mitolojiden ya da başka konulardan hoşlanabilirsiniz. Neden yeni bir ekslibrisiniz olmasın?
Bir ekslibris ne kadara mal olur?
Bu, sanatçının ününe, tekniğe ve baskı sayısına bağlıdır. Özgün bir tasarımın 100 kopyalık bir baskısı için 350 avro ile 1000 avro arasında fiyat ile karşılaşabilirsiniz.
Ekslibrisleri kitaplarıma nasıl yapıştırmalıyım?
Tutkal gibi yapıştırıcılarla yapıştırmak sakıncalıdır. Yıllar sonra bir koleksiyoncunun o ekslibrisi biriktirmek için almasına engel olur, yırtılır. İdeali kâğıt stickerlardan, çift taraflı yapışkanlı bantlardan yararlanmaktır ya da kendi hazırlayacağınız nişasta yapıştırıcı kullanabilirsiniz. Bir kitapta farklı kişilere ait ekslibrise rastlayabilirsiniz. Kitap sahibi değişmiştir.
Ekslibrislarını basmak için hangi kağıt kullanılmalıdır?
Bunun için bir kural yoktur. Her tasarım her kağıtta kendini göstermez. Baskı tekniğine uygun farklı kağıtlar kullanılabilir. Dijital baskılar için piyasa bulunan Şöhler, Kanson kağıtlar uygundur. Yüksek baskılar ve Serigrafi için Bristol, Gravür baskı için emici, biraz daha kalın gravür kağıtları kullanılmaktadır. Güzel el yapımı kağıda da ekslibris basılabilir. Dosya kağıdı ya da renkli kartonlar tercih edilmemelidir.
Farklı kitap boyutları için farklı boyutta mı ekslibris kullanılmalıdır?
Küçük boyutlu kitaplar da düşünülerek ekslibris baskı alanı uzun kenarının 13 cm’den, basıldığı kâğıdın ise (A5) 21×15 cm’den büyük olmaması tavsiye edilir. Özellikle yarışmalarda bu belirtilir. 1 cm boyutunda ekslibris olabileceği gibi elbette büyük kitaplara yapıştırılabilecek boyutta, örneğin 15×15 cm ekslibris de olmaktadır. Müzelerde koleksiyonlar A5 kutularda saklandığı için kâğıt boyutunun A5’den büyük olmamasına özen göstermekte yarar vardır.
Ekslibrisin koleksiyonculuğu var mı? Nasıl koleksiyoncu olabilirim? Nasıl değiş-tokuş yapabilirim?
Ekslibrisler, ülkelere, sanatçılara, tekniklere, üsluplara hatta örgelere göre değerlendirilip pek çok meraklısı tarafından toplanmaktadır. Koleksiyoncular, ellerindeki çift baskıları diğer kişilerle değiştirerek çok sayıda ekslibrise sahip olmaktadırlar. Bu değiş tokuş yapmadaki amaçları, kendi koleksiyonlarını hem kalite olarak geliştirmek, hem de sayı olarak artırmaktır. Bu kişiler, koleksiyonculuk etkinliklerinin bir sonucu olarak aynı zamanda farklı dönemlerin sanatını ve baskı teknolojisini de öğrenmektedirler. Bu küçük baskıresimlerin mutlaka sanatçısı tarafından imzalanmış olması gerekmektedir. Ne zaman, ne kadar sayıda ve hangi teknikle basıldığı mutlaka belirtilmelidir. Estetik bütünlük, yazıların yerleşimi, teknik yetkinlik, koleksiyoncuların dikkat ettiği önemli konulardır.
Koleksiyoncular, ilgi alanlarına göre çok farklı konularda ekslibris toplamakta, ilgi duydukları konulara yönelik çalışma yapan sanatçılara siparişler vermektedirler. Hanedan armaları, meslekler, çalışma ortamları, ev içleri, silahlar, giysiler, müzik, müzik aletleri, kitaplar, kütüphaneler, baskı atölyeleri, mimari, mühendislik, tıp, sanat, mitoloji, astroloji, spor, tiyatro, dans, nü, kadın, çocuk, portre, tipografi, kaligrafi, monogram, erotik, sözcük oyunları, botanik, zooloji, törenler, savaş, ölüm ve benzeri pek çok konuda koleksiyoncuların sınıflama yapıp ekslibris topladıkları bilinmektedir.
Koleksiyoncular, ekslibrislerini değişik yöntemlerle saklamakta ve sunmaktadırlar. Ekslibrisler, genellikle standart kartlara yapıştırılarak saklanmaktadır. Bu kartlar, A4 boyutunda olup; başlığında sanatçının adı, doğum – ölüm yılı, ülkesi, üyesi olduğu dernek, ekslibrisin baskı tekniği, yapım yılı, toplam sayısı, sahibinin adı yer alabilir.
Ekslibrislerin bir başka saklanma şekli de zarflama veya kutulamadır. Uygun boyuttaki zarf ve kutularda; sanatçılara, tekniklere, ülkelere, dönemlere ya da konulara göre sınıflandırma yapılarak saklanabilirler. Sunuş ve incelemedeki zorluğuna karşın; kutulama, ekslibrisleri yıpranmalara karşı koruyan en iyi yöntemdir.
Deneyimli koleksiyoncular genellikle yeni başlayanlara birkaç ekslibris vererek yardımcı olmaktan mutluluk duyarlar. Ekslibris biriktirmek için sanatçı ve koleksiyoncular ile iletişim içinde olmak, gerektiğinde mektupla elinizdeki fazla kopyaları çalışmalarına ilgi duyduğunuz sanatçıdan değişme talebinde bulunmak, kongrelerdeki karşılıklı değiş-tokuşlarda yer almak gerekmektedir. Elbette internet ortamından örneğin ebay.com https://www.ebay.com/sch/i.html?_from=R40&_trksid=p4432023.m570.l1313&_nkw=exlibris&_sacat=0 sitesinden ya da sanatçılardan satın alarak da koleksiyonunuzu artırabilirsiniz.
Mektup ile değiş-tokuş yaparken ekslibrisleri nasıl göndermeliyim?
Ekslibrislerin arkasında gerekli bilgiler bulunmalıdır. Arkasına kurşun kalemle sanatçının adı, ülkesi, yaratılış tarihi, konu, teknik; biliniyorsa baskı sayısı ve opus numarası yazılmalıdır. Bazı koleksiyoncular mektuplarına değişim listelerini de ekleyebilirler. Mektup ile değiş-tokuş yaparken kırışıklıkları, yıpranmayı önlemek için ya karton zarf kullanılmalı ya da zarfın içine uygun bir mukavva konulmalıdır. Kaybolma riskini dikkate alarak mektupları taahhütlü posta ile göndermekte yarar vardır.
Ekslibrisler kitabın neresine yerleştirilmelidir?
Doğru olanı kitap kapağının iç kısmının ortasına yerleştirilmesidir. Eğer kaşe ekslibris ise elbette ilk sayfaya da basılabilir.
PF nedir?
“Pour Féliciter” veya “Pro Felicitate” sözcükleri “mutluluk için” demektir. PF, bu sözcüklerin kısaltılmış halidir. Yeni yıl için sanatsal olarak tasarlanmış kişisel tebrik kartlarıdır. Ekslibrislarının aksine, PF’ler genellikle çağdaş bir tarihsel referansa sahiptir ve bu nedenle tarihsel olarak ilginç bir koleksiyon alanıdır.
Diğer sorularınız için: hasipp@gmail.com
Leave a reply